به مناسبت آغاز هفته گردشگری، سری به خانه حریری تبریز زدیم، این خانه در خیابان تربیت تبریز قرار گرفته است. از شیوه معماری داخلی و بیرونی خانه حریری می‌توان فهمید این خانه متعلق به یکی از خاندان قدیمی تبریزی بوده است. محمد آقا حریری، یکی از اعضای خاندان حریری، یکی از تاجران معروف تبریز در دوران اوایل حکومت قاجار بوده است. محمد آقا حریری یکی از پرآوازه و خوشنام‌ترین اعضای خاندان حریری در انقلاب مشروطه و نهضت شیخ محمد خیابانی بوده است.

این خانه نیز همانند اغلب خانه‌های تاریخی تبریز مربوط به دوره قاجاریه بوده و از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده است. هر دو بلوک اندرونی و بیرونی رو به قبله ساخته شده است و در میان آن حیاطی با باغچه‌های گلکاری شده قرار دارد. ساختمان اندرونی این خانه دارای نمای آجری و در دو طبقه ساخته شده است.

کریم میمنت‌نژاد، تاریخ‌دان و تبریز پژوه در گفت‌وگو با ایسنا در زمینه خاندان حریری تصریح کرد: حاج خلیل حریری سرسلسله این خاندان بود و در قرن سیزدهم هجری قمری زیسته و محل تولدش روستای اندریان تبریز بوده است؛ سپس به تبریز آمده و ساکن شهر شده بود. در محله شتربان(دوه‌چی) تبریز نیز هم اکنون مسجدی به نام حاج خلیل وجود دارد. فرزندان این خاندان بیشتر پزشک، ادیب و تاجر بودند و هر کدام برای خود نام و نشانی داشتند.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه تجارت‌ در این خاندان رواج و رونق داشت، خاطرنشان کرد: فرزندان خاندان حریری روابط دیپلماتیک بسیاری داشتند، در ترکیه مسئول ایرانیان ساکن آن کشور بوده و نه تنها در تبریز و ایران، بلکه در سطح جهانی نیز فعالیت می‌کردند. البته بسیاری از نوادگان این خاندان نیز پزشک و ادیب بودند و هر کدام برای خود نام و نشانی داشتند.

وی بیان کرد: این خانه به خاطر مینیاتوری‌های آن بسیار معروف بوده و به حاج علی حریری متعلق است که وی نیز تاجر بود. نقاشی‌های این خانه هر کدام راوی یک قصه بوده و بسیار فاخر هستند. البته باید تحقیقات بیشتری بر این نقاشی‌ها صورت بگیرد اما متاسفانه تاکنون پیگیری نشده است و صرفا به مرمت و صیانت آن پرداخته‌اند.

میمنت نژاد گفت: خانواده حریری یکی از سرشناس‌ترین خانواده‌های تبریزی بودند که خدمات زیادی را در زمینه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و علمی انجام داده‌اند. بزرگ این خاندان حاج خلیل حریری است که تاجر فرش بود. همچنین حاج خلیل هفت پسر به نام‌های نقی، محمد، محمود، علی، احمد، حسینقلی و زین العابدین داشت که این خانه متعلق به علی است.  از علی سه پسر به نام‌های ابوالقاسم، کاظم و علی‌اصغر یادگار مانده بود که در بین آن‌ها دکتر علی اصغر حریری ادیب نامدار معاصر ایران از معروفیت خاصی برخوردار بوده‌است،فرزندان ابوالقاسم و کاظم نیز اکثرا به طبابت مشغول بودند که از معروف‌ترین آن‌ها به دکتر صادق حریری و دکتر موسی حریری می‌توان اشاره کرد.

وی تاکید کرد: خانه حریری شامل دو بخش بیرونی و اندرونی است. ساختمان بیرونی در دو طبقه ساخته شده و طبقه زیرزمین آن به حوض‌خانه و انباری‌ها و طبقه همکف به طنبی، راهروهای جانبی و تالار شمالی اختصاص یافته است. این بنا دارای یک اتاق با سقف مرتفع است که اتاق طنبی بوده و معروف به اتاق نقاشی یا شاه‌نشین است که نقاشی‌های آن حالت روایت‌گری و داستانی دارند. در دو طرف این اتاق در بالای دالان‌های کناری دو بهار خواب (گوشواره) ساخته شده است.

وی اظهارکرد: نمای ساختمان اندرونی و بیرونی در دوره پهلوی تغییر یافته و اروسی‌های رفیع آن جای خود را به آجرهای تراش پهلوی در بخش اندرونی و گچ‌بری در بخش بیرونی داده‌اند. بخش اندرونی بنا ضمن ارتباط با بنای اصلی، فضایی مستقل دارد و بنای این بخش در دو طبقه دارای نمای آجری است. همچنین این بنا به شماره ۲۲۴۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

این تبریز پژوه گفت: عرصه این خانه ۴۰۰۰ متر مربع و اعیانی ۱۵۰۰ متر مربع وسعت دارد. بنای ابتدایی دارای تزئینات گچ‌بری هست و در نمای شمالی اتاق شاه‌نشین دو راه ورودی به زیر زمین دارد. زیرزمین شامل حوض‌خانه‌ای است که با آجرکاری ظریف به صورت طاق ضربی اجرا شده و به وسیله راهرویی به حیاط پشتی اندرونی راه دارد. این ویژگی جزو ویژگی‌های منحصر به فرد معماری ایرانی-اسلامی است.

وی اظهارکرد: اندرونی به غیر از ارتباط از طریق حیاط و دو دالان طرفین اتاق، از طریق زیرزمین هم به بیرونی راه دارد. اندرونی در دو طبقه ساخته شده و دارای چند حیاط است که تمامی آن‌ها به زیرزمین راه دارند. اتاق شاه‌نشین این خانه در بنای بیرونی دارای نقاشی‌های دیواری بوده که دارای ۶۱ طاقچه در ضلع شرقی و غربی است.